مهارت‌های زبانی، مجموعه‌ای از توانایی‌هایی هستند که به وسیله آنها می‌توانیم با دیگران به طور موثر ارتباط برقرار کنیم. این مهارت‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- گوش دادن: توانایی دریافت درست پیام‌های دیگران از راه شنیدن
- سخن گفتن: توانایی رساندن درست پیام‌های خود از راه گفتن
- خواندن: توانایی دریافت درست پیام‌های دیگران از راه خواندن
- نوشتن: توانایی رساندن درست پیام‌های خود از راه نوشتن
تسلط بر مهارت‌های زبانی به ما کمک می‌کند تا در موقعیت‌های گوناگون، مانند تحصیل، شغل و روابط اجتماعی، موفق باشیم. ما در این مقاله تنها به مهارت‌های گفت و شنود می‌پردازیم. و مهارت‌های خواندن و نوشتن را که ممکن است از اهمیت بیشتری هم برخوردار باشد در جای دیگر بررسی می‌کنیم.
مهارت‌های گفت و شنود
مهارت‌های گفت و شنود، توانایی برقراری ارتباط مؤثر با دیگران را فراهم می‌آورد. ارتباط مؤثر چیزی فراتر از توانایی گفت و شنود ساده است. برخورداری از مهارت‌های خوب در این زمینه ضروری است؛ زیرا به فرد کمک می‌کند تا خودش را در موقعیت‌های گوناگون هماهنگ کند. و به درستی از اندیشه‌ها و ایده‌های دیگران آگاه شود. و خود نیز به درستی اندیشه‌ها و ایده‌های خویش را با دیگران به اشتراک بگذارد.
علاوه بر این مهارت‌های گفت و شنود، شما را برای دنیای «بیرون» آماده می‌سازند. برای نمونه، در یک مصاحبه‌ی شغلی، شما باید به مصاحبه‌کننده نشان دهید که دارای درک و فهم بالایی هستید. تردیدی نیست که برخورداری از مهارت‌های قوی در گفت و شنود، در چنین شرایطی یاری‌گر شما خواهد بود.
مباحث گفت و شنود
در این بسته یادگیری گفت و شنود، به پنج موضوع اصلی می پردازیم:
بیایید هر یک را کوتاه بررسی کنیم:
مهارت‌های ارائه
ارائه راه خوبی برای نمایش فهم عمیق شما از یک موضوع به شمار می‌رود. اگر مهارت‌های ارائه خوبی دارید می‌توانید با اطمینان دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارید. ارائه ممکن است در ابتدا دلهره‌آور به نظر برسند، اما چند نکته برای اطمینان از اجرای آسان آن وجود دارد:
روشن و شفاف
برای فهمیدن گفته‌هایتان، مخاطبان خود را به زحمت نیندازید.
شمرده و رسا
هرچند ممکن است بخواهید سخنرانی را به سرعت به پایان برسانید، باز هم مهم است که مخاطب بتواند آنچه را که می‌گویید بفهمد. از تند گویی بپرهیزید و با سرعت مناسب سخن بگویید. این کار به حفظ خونسردی و تمرکز شما کمک می‌کند. همچنین، اطمینان حاصل کنید که با صدای رسا صحبت می‌کنید تا همه شنوندگان به خوبی صدای شما را بشنوند.
زبان بدن
در طول سخنرانی راست بایستید یا بنشینید. این کار باعث می‌شود که با اعتماد به نفس و آرام به نظر برسید.
ارتباط چشمی
برقراری تماس چشمی با مخاطبان، ارتباطی قوی بین شما و آنها ایجاد می‌کند. این کار باعث جلب توجه مخاطبان شده و احتمال توجه آنها به سخنان شما را افزایش می‌دهد. همچنین، مناسب به شما کمک می‌کند تا با اعتماد به نفس و آرام به نظر برسید.
- لحن صدا: برای بیان احساسات خاص، می‌توانید در صدای خود تغییر ایجاد کنید. برای نمونه، برای نشان دادن هیجان، صدای خود را کمی بالا ببرید.
- مکث و درنگ: مکث و درنگ به مخاطب فرصت می‌دهد تا در مورد گفته‌های شما تأمل کند. همچنین این کار به شما فرصت می‌دهد تا افکار خود را منظم کنید. به مکث به عنوان نوعی ویرگول کلامی نگاه کنید!
گوش دادن فعال
هنگام گوش دادن در هنگام گفتگو، ضروری است که با دقت و تمرکز بر سخنان گوینده توجه داشته باشید. گوش دادن فعال، روشی از گوش دادن است که درک متقابل بین افراد در یک گفتگو را ارتقاء می‌بخشد. با گوش دادن خوب، می‌توانید منظور گوینده را به درستی بفهمید و در صورت نیاز پاسخ بهتری برای او داشته باشید.
می‌توانید با استفاده از نشانه‌های غیرکلامی مانند برقراری تماس چشمی، تکان دادن سر و خم شدن به جلو نشان دهید که به صحبت‌های گوینده توجه دارید.
بررسی دیدگاه‌های دیگر
اگرچه داشتن یک دیدگاه روشن مهم است، اما به همان اندازه ضروری است که بتوان به استدلال های مخالف پرداخت. به بیان دیگر با اینکه شما می‌توانید با استدلال قوی نظر خود را پشتیبانی کنید، همزمان به مخالفان احترام می‌گذارید. لازم نیست همیشه با دیگران موافق باشید، اما باید توجه داشته باشید که تنها نظر شما مهم نیست! از قضاوت درباره دیگران بپرهیزید، زیرا ممکن است از دید آنها استدلال شما جانبدارانه باشد.
بحث گروهی
مهارت بحث گروهی خوب، در توانایی برقراری تعادل بین گفتن و شنیدن است. برای نمونه، اگر یک نفر بیش از اندازه سخن بگوید، ممکن است به دیگران فرصت ابراز عقیده ندهد. همچنین، ممکن است به دیدگاه دیگران خوب توجه نکند، چرا که حرف آنها را قطع کرده و فرصت شنیدن را از خود سلب می‌کند!
یکی از نکات کلیدی که باید رعایت شود، نوبت گرفتن است. یعنی در یک گفتگوی سالم، در هر زمان تنها یک نفر سخن می‌گوید. نوبت گرفتن تضمین می‌کند که هیچ‌گونه وقفه‌ای در صحبت‌ها ایجاد نشود و به همه این امکان را می‌دهد تا به نوبت، نظرات خود را بیان کنند. همچنین به دیگران فرصت می‌دهد تا با دقت به سخنان گوینده گوش فرا دهند و تمرکز کافی بر گفته‌های او داشته باشند.
اگر در هنگام گفتگو همه به دور یک میز بنشینند، همه می‌توانند واکنش‌های یکدیگر (اعم از کلامی و غیرکلامی) را به آسانی ببینند و برای نشان دادن توجه خود، ارتباط چشمی برقرار کنند.
همچنین، باید به این نکته توجه داشته باشید که در بحث گروهی اغلب با دیدگاه‌های متفاوتی مواجه می‌شویم. به ندرت اتفاق می‌افتد که همه افراد دیدگاه یکسانی داشته باشند! این امر ما را به مبحث بعدی‌مان راهنمایی می‌کند…
فناوری ارائه
آگاهی از انواع گوناگون فن‌آوری در ارائه می‌تواند به شما در ایجاد یک سخنرانی جذاب و گیرا کمک کند. ابزارهای نوین را می‌توان در کنار گفتار برای انتقال بهتر پیام به کار برد. این ابزارها شامل موارد زیر هستند:
نرم‌افزارهای ارائه‌دهنده مانند:
- پاورپوینت (PowerPoint)
- اسلایدهای گوگل (Google Slides)
- پرزی (Prezi)
- کی‌نوت (Keynote)
به اسلایدهای ارائه بیش از اندازه وابسته نباشید. برای نمونه، هیچگاه مطالب را مستقیماً از روی اسلایدها نخوانید. این کار باعث می‌شود که به نظر برسد شما نسبت به موضوع، آگاهی و یا اعتماد به نفس کافی ندارید.
استراتژی‌های گفت و شنود
هنگام انجام تمرین‌های گفت و شنود، چه استراتژی‌های مفیدی را می‌توان به کار برد؟
چند نکته‌ی سودمند:
- نوبت‌گیری: در بحث‌های گروهی، حتما به نوبت صحبت کنید. این کار به همه فرصت می‌دهد تا دیدگاهشان را بیان کنند و از وقفه‌های غیرضروری جلوگیری می‌کند.
- گوش دادن فعال: با دقت به دیگران گوش دهید و به دیدگاه‌هایشان توجه کنید. همچنین باید به زبان بدن و اشاره‌ها، به عنوان راهی برای درک احساسات فرد، توجه داشته باشید. برای نشان دادن علاقه‌مندی به سخن دیگران، ارتباط چشمی را فراموش نکنید.
- مشارکت فعال: تمایل خود را برای شرکت در گفتگو نشان دهید. این کار را می‌توانید با مشارکت در بحث و بیان نظرات خود به جای گوش دادن تنها، انجام دهید.
- روشن و شفاف: جوری سخن بگویید که مطمئن شوید دیگران منظور شما را به درستی فهمیده‌اند.
فعالیت های گفت و شنود
همه ما می‌دانیم که دوران دبیرستان می‌تواند گاه پراسترس و چالش‌برانگیز باشد. برای حفظ جذابیت و سرگرمی، می‌توانید برخی از فعالیت‌های زیر را انجام دهید.
تمرین:
برای انجام این فعالیت به چیزی نیاز دارید که قابل پاس دادن بین افراد باشد، مانند یک توپ.
- گروهی تشکیل دهید.
- موضوعی را برای بحث انتخاب کنید.
- یک نفر بحث با برداشتن توپ آغاز می‌کند. (تنها کسی که توپ را در دست دارد می‌تواند سخن بگوید.)
- شخصی که توپ را برداشته، گفتگو را آغاز می‌کند.
- وقتی نوبتش به پایان رسید، توپ را به دیگری پاس می‌دهد.
اما نکته جالب اینجاست…
هر جمله باید با کلمه پایانی جمله پیشین آغاز شود. برای نمونه، اگر کسی گفت: «تغذیه رایگان مدارس باید به همه دانش آموزان داده شود.» نفر بعدی باید جمله خود را با «دانش آموزان» آغاز کند.
تمرین:
برای انجام این فعالیت، چند تکه کاغذ بردارید و روی هر کدام نام کسی یا چیزی را بنویسید.
- گروهی تشکیل دهید.
- یک نفر یکی از کاغذ را به پیشانی خود می‌چسباند. او باید نوشته روی کاغذ را بدون آنکه آن را ببیند، حدس بزند.
- افراد دیگر گروه سرنخ هایی را ارائه می‌دهد تا زمانی که نفر اول پاسخ را بفهمد.
- این کار را به نوبت انجام دهید تا زمانی که همه حدس بزنند.
تمرین گفت و شنود
چگونه می‌توانیم مهارت‌های گفت و شنود خود را تقویت کنیم؟
در اینجا چند روش برای تمرین این مهارت‌ها ارائه می‌شود:
- گفتگوی معمولی: با کسی (دوست، همکلاسی، اعضای خانواده یا …) گفتگوی معمولی داشته باشید.
- گوش دادن به پادکست: به یک پادکست گوش دهید (می‌توانید حین گوش دادن، یادداشت نیز بردارید).
- سخنرانی روبروی آینه: سخن گفتن با خودتان شاید عجیب به نظر برسد، اما می‌تواند شما را برای مکالمه با دیگران یا سخنرانی‌ها آماده کند.
- بلند خواندن: متنی را با صدای بلند بخوانید. این تمرین باعث می شود یاد بگیرید شمرده و رسا سخن بگویید.
- گوش دادن به سخنرانی‌های مشهور: با گوش دادن به سخنرانی‌های مشهور، می‌توانید تغییرات زیر و بم صدا و آهنگ کلام را بررسی کنید.
خلاصه
- مهارت‌های گفت و شنود امکان برقراری ارتباط مؤثر با دیگران را فراهم می‌آورد.
- مهارت‌های ارائه خوب امکان می‌دهد تا دانش خود را با اعتماد به نفس با دیگران به اشتراک بگذارید.
- بحث گروهی خوب در برقراری تعادل بین گوش دادن و سخن گفتن است.
- بررسی دیدگاه‌های مخالف نشان می‌دهد که شما می‌توانید ضمن موجه دانستن دیدگاه خود، دیدگاه‌های دیگران را نیز در نظر گرفته‌اید و به آنها احترام می‌گذارید.
- گوش دادن فعال امکان می‌دهد تا سخنان گوینده را با شفافیت بیشتری تفسیر کنید و ایده بهتری در مورد چگونگی پاسخ به آنها داشته باشید.
